Strefa Wiedzy

Hashimoto, czyli przewlekłe autoimmunologiczne zapalenie tarczycy, to jedna z najczęściej diagnozowanych chorób tarczycy. Szczególnie często dotyka kobiet – szacuje się, że chorują one nawet dziesięć razy częściej niż mężczyźni. Choroba rozwija się stopniowo, a pacjenci z chorobą Hashimoto przez długi czas mogą nie odczuwać wyraźnych objawów.

Z czasem jednak pojawia się niedoczynność tarczycy, która wymaga leczenia i odpowiedniej opieki żywieniowej.

Hashimoto nie można wyleczyć, ale ogromną rolę w codziennym funkcjonowaniu chorych odgrywa odpowiednia dieta. Nie chodzi o „dietę cud”, lecz o dobrze dobrany sposób żywienia, który wspiera układ odpornościowy i zmniejsza stan zapalny.

Dlaczego układ odpornościowy zaczyna atakować tarczycę? Jakie produkty warto włączyć do jadłospisu, a których lepiej unikać? Czy popularne diety eliminacyjne mają sens i co z mikrobiotą jelitową, o której dziś mówi się tak dużo? W tym artykule znajdziesz odpowiedzi na te pytania oraz przykładowy jadłospis, który pomoże Ci uporządkować posiłki.

Dlaczego układ odpornościowy atakuje tarczycę?

Hashimoto to choroba autoimmunologiczna. Oznacza to, że układ odpornościowy myli własne tkanki z „wrogiem” i zaczyna je niszczyć. W przypadku zapalenia tarczycy typu Hashimoto dochodzi do produkcji przeciwciał (anty-TPO, anty-TG), które atakują komórki tarczycy. W konsekwencji gruczoł ulega uszkodzeniu, a produkcja hormonów tarczycy zostaje zaburzona.

Na rozwój choroby wpływają czynniki:

1. Genetyczne – jeśli w rodzinie występują choroby autoimmunologiczne, np. cukrzyca typu 1 czy reumatoidalne zapalenie stawów, ryzyko zachorowania rośnie.
2. Środowiskowe – przewlekły stres, infekcje, zanieczyszczenia czy toksyny mogą aktywować proces autoimmunologiczny.

Objawy choroby Hashimoto

Do objawów choroby Hashimoto należą: 

• Zwiększanie masy ciała;
• Stałe uczucie zimna;
• Zaparcia;
• Sucha skóra;
• Osłabienie i senność;
• Zaburzenia koncentracji;
• Pogorszenie nastroju;
• Zaburzenia miesiączkowania i niepłodność.

W naturalnym przebiegu choroby przewlekły stan zapalny prowadzi do stopniowej utraty komórek tarczycy, a w konsekwencji do rozwoju niedoczynności tarczycy.

Choroba Hashimoto a zamiany w mikrobiocie jelitowej

Coraz więcej badań pokazuje, że osoby z Hashimoto mają zmienioną mikrobiotę jelitową. Dysbioza – czyli zaburzenie równowagi między „dobrymi” a „złymi” bakteriami – może sprzyjać nadmiernej reakcji odpornościowej i utrzymywaniu stanu zapalnego.

Dlatego zbilansowana dieta w Hashimoto powinna wspierać jelita:

• warto spożywać produkty fermentowane (kefir, jogurt naturalny, kiszonki),
• włączyć błonnik z warzyw, owoców, pełnoziarnistych produktów zbożowych
• unikać nadmiaru cukru i żywności wysoko przetworzonej, które zaburzają równowagę mikrobioty.

Jaka dieta przy Hashimoto? Najważniejsze zasady

1. Zadbaj o regularne posiłki - regularnie spożywane posiłki stabilizują poziom cukru, wspierają metabolizm i pracę tarczycy. W ciągu dnia należy spożywać od 3 do 5 posiłków w odstępie 3-4 godzin. Pierwszy posiłek najlepiej spożyć do godziny od wstania a ostatni na 2-3 godziny przed snem.
2. Wypijaj odpowiednią ilość wody - podstawą nawodnienia powinna być woda. Wypijaj min. 1,5 - 2 l płynów w ciągu dnia. Pamiętaj, że aktywność fizyczna, upały i karmienie piersią dodatkowo zwiększają zapotrzebowanie na płyny. Zrezygnuj z soków i słodzonych gazowanych napojów, które zawierają spore ilości cukru.
3. Postaw na pełnowartościowe białko - wyższa zawartość białka w diecie może działać zapobiegawczo na wypadanie włosów, które jest jednym z objawów hashimoto. Białko najlepiej dostarczać z chudych gatunków mięs (drób, królik, chuda wołowina), mleka i przetworów mlecznych (szczególnie tych fermentowanych), jaj oraz roślin strączkowych (jeśli są dobrze tolerowane). Cennym źródłem białka są w diecie ryby, które dostarczają także niezbędnych nienasyconych kwasów tłuszczowych, jod, selen oraz witaminę D.
4. Wybieraj zdrowe tłuszcze - postaw na tłuszcze pochodzenia roślinnego takie jak: oliwa z oliwek, orzechy czy awokado. Wartościowym źródłem tłuszczu są także tłuste gatunki ryb, które należy spożywać przynajmniej raz w tygodniu. 
5. Zadbaj o węglowodany złożone - węglowodany w diecie osób chorujących na hashimoto powinny stanowić około 50% wartości energetycznej diety. Warto wybierać węglowodany złożone, które wspierają stabilny poziom glukozy we krwi. O tym, jakie źródła węglowodanów są najlepsze i jak je komponować w diecie, znajdziesz w osobnym artykule – sprawdź tutaj.
6. Wprowadź do diety warzywa i owoce bogate w antyoksydanty - najlepszym ich źródłem są świeże warzywa i owoce, zwłaszcza te o intensywnych barwach, ponieważ zawierają dużo witaminy C, beta-karotenu, polifenoli i flawonoidów. Warto sięgać po:
7. warzywa: szpinak, jarmuż, brokuły, natka pietruszki, papryka
8. owoce: borówki, jagody, maliny, truskawki,
9. orzechy i nasiona: orzechy włoskie, migdały, nasiona lnu, pestki dynii
10. zieloną herbatę
11. przyprawy: cynamon, kardamon, imbir, kurkuma

Regularne spożywanie warzyw i owoców nie tylko wspiera ochronę tarczycy przed stresem oksydacyjnym, ale też poprawia ogólną odporność organizmu, która u osób z Hashimoto bywa osłabiona. Dobrym rozwiązaniem jest włączenie do każdego posiłku przynajmniej jednej porcji warzyw lub owoców – dzięki temu łatwiej zadbasz o stałą podaż antyoksydantów w ciągu dnia.

Składniki odżywcze wspierające funkcjonowanie tarczycy

Funkcjonowanie tarczycy zależy od obecności w diecie kluczowych składników odżywczych. Selen, cynk, żelazo, jod, witamina D oraz kwasy tłuszczowe omega-3 odgrywają ważną rolę w regulacji procesów hormonalnych, ochronie przed stresem oksydacyjnym oraz modulacji układu odpornościowego. U osób z chorobą Hashimoto ich prawidłowa podaż może wspierać pracę tarczycy i łagodzić przebieg choroby.

Selen

Naturalnymi źródłami selenu w diecie są m.in. orzechy brazylijskie, ryby morskie, jaja, nasiona roślin strączkowych oraz produkty pełnoziarniste. 

Cynk

Dobrymi źródłami tego pierwiastka są mięso wołowe, drób, jaja, sery twarde (np. cheddar), a także pełnoziarniste produkty zbożowe i rośliny strączkowe. 

Żelazo

Najlepiej przyswajalne żelazo (hemowe) znajduje się w czerwonym mięsie, wątróbce, drobiu i rybach. Formy roślinne (niehemowe) obecne są m.in. w strączkach, zielonych warzywach i produktach zbożowych pełnoziarnistych, a ich wchłanianie poprawia witamina C.

Jod

Naturalne źródła jodu to przede wszystkim ryby i owoce morza (np. dorsz, łosoś, krewetki), a także produkty mleczne i jaja. W Polsce ważnym elementem diety jest również sól jodowana, która stanowi główne źródło tego pierwiastka w codziennym żywieniu.

Witamina D

Głównym źródłem witaminy D jest synteza skórna pod wpływem promieni słonecznych, natomiast w diecie znajdziemy ją w tłustych rybach morskich (łosoś, makrela, śledź), jajach i wzbogacanych produktach mlecznych. W Polsce, ze względu na położenie geograficzne, niedobory witaminy D są powszechne, dlatego konieczna jest suplementacja – najlepiej po oznaczeniu poziomu 25(OH)D i w dawkach dobranych przez lekarza lub dietetyka.

Kwasy tłuszczowe omega-3

Najlepsze źródła kwasów tłuszczowych omega-3 to tłuste ryby morskie (łosoś, makrela, sardynki, śledź), olej lniany, siemię lniane, nasiona chia oraz orzechy włoskie. W przypadku niskiej podaży z diety warto rozważyć suplementację olejem rybim lub z alg. 

Diety eliminacyjne - czy warto je stosować?

W chorobie Hashimoto często pojawia się pytanie o zasadność stosowania diet eliminacyjnych, takich jak dieta bezglutenowa czy bezlaktozowa. Aktualne badania wskazują, że eliminacje mają sens głównie wtedy, gdy współistnieje nietolerancja pokarmowa lub choroba, np. celiakia czy nietolerancja laktozy. U osób bez takich problemów restrykcyjne wykluczanie produktów może prowadzić do niedoborów i nie przynosi dodatkowych korzyści dla tarczycy. Dlatego decyzję o eliminacji najlepiej podejmować indywidualnie, we współpracy z lekarzem i dietetykiem.

Czego unikać przy Hashimoto?

W diecie osób z Hashimoto warto zwrócić uwagę na tzw. goitrogeny, czyli związki mogące utrudniać wykorzystanie jodu przez tarczycę. Obecne są m.in. w surowej kapuście, kalafiorze, brokułach czy brukselce. Nie trzeba całkowicie ich eliminować – gotowanie znacząco zmniejsza zawartość goitrogenów.

Ostrożność zaleca się także w przypadku soi i jej przetworów, które mogą osłabiać wchłanianie lewotyroksyny. Aby leczenie było skuteczne, lek należy przyjmować na czczo, popijając wodą, a posiłek zjeść dopiero po 30–60 minutach. Wchłanianie hormonu zaburzają także suplementy wapnia i żelaza – powinny być przyjmowane w odstępie kilku godzin od lewotyroksyny.

Dodatkowo w Hashimoto warto ograniczać produkty o działaniu prozapalnym, takie jak żywność wysokoprzetworzona, fast food, słodycze i napoje słodzone, które mogą nasilać stan zapalny w organizmie. Więcej o diecie przeciwzapalnej znajdziesz tutaj.

Przykładowy jadłospis w Hashimoto

Śniadanie

Owsianka na napoju roślinnym (np. migdałowym) z płatków owsianych górskich, z dodatkiem jagód, orzechów włoskich i łyżeczką siemienia lnianego.

II śniadanie

Sałatka z jajkiem na twardo, mikems sałat, pomidorkami koktajlowymi, awokado, pestkami dyni; dressing na bazie oliwy z oliwek i soku z cytryny.

Obiad

Poke bowl. Przepisy na 4 wersje poke bowl znajdziesz pod tym linkiem.

Kolacja

Krem z pieczonej dyni z imbirem i kurkumą, podany z grzanką z chleba pełnoziarnistego i pastą z ciecierzycy.

Odpowiednia dieta w chorobie Hashimoto jest nieocenionym wsparciem dla tarczycy. Najlepsze efekty daje plan żywieniowy indywidualnie dostosowany do potrzeb i stylu życia pacjenta – tylko wtedy staje się praktycznym narzędziem poprawy samopoczucia i jakości życia. Jeśli chcesz dowiedzieć się, jaka dieta będzie najlepsza dla Ciebie, umów się na wizytę: Umów wizytę.

Bibliografia

1.  Ralli M, Angeletti D, Fiore M, D'Aguanno V, Lambiase A, Artico M, de Vincentiis M, Greco A. Hashimoto's thyroiditis: An update on pathogenic mechanisms, diagnostic protocols, therapeutic strategies, and potential malignant transformation. Autoimmun Rev. 2020 Oct;19(10):102649.
2. Osowiecka K, Myszkowska-Ryciak J. The Influence of Nutritional Intervention in the Treatment of Hashimoto's Thyroiditis-A Systematic Review. Nutrients. 2023 Feb 20;15(4):1041.
3. Lebiedziński F, Lisowska KA. Impact of Vitamin D on Immunopathology of Hashimoto's Thyroiditis: From Theory to Practice. Nutrients. 2023 Jul 17;15(14):3174.
4. Ihnatowicz P, Gębski J, Drywień ME. Effects of Autoimmune Protocol (AIP) diet on changes in thyroid parameters in Hashimoto's disease. Ann Agric Environ Med. 2023 Sep 28;30(3):513-521.